Żegnamy dr. hab. Tadeusza Radonia (1929–2025), profesora nadzwyczajnego
Z wielkim smutkiem informujemy o odejściu dr. hab. Tadeusza Radonia (1929–2025), profesora nadzwyczajnego, wieloletniego pracownika Instytutu Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Wrocławskiego.
Dr hab. Tadeusz Radoń (1929–2025), profesor nadzwyczajny, był jednym z piętnastu uczniów założyciela wrocławskiej szkoły fizyki powierzchni – profesora dr. hab. Jana Nikliborca. Wraz z uczniami profesora Nikliborca – profesorem Ryszardem Męclewskim oraz profesorem Zbigniewem Sidorskim – przyczynił się do stworzenia jednego z liczących się na świecie ośrodków emisji polowej.
Tadeusz Radoń urodził się w 1929 roku w Dylągowej (wieś na Podkarpaciu). Jego dzieciństwo i młodość przypadły na trudny okres wojenny i powojenny. Do szkoły podstawowej i gimnazium uczęszczał w Dynowie. Edukację kontynuował, po przesiedleniu rodziny na Ziemie Zachodnie, w Oleśnicy, a póżniej w ramach studiów na Uniwersytecie Wrocławskim. Swoje życie zawodowe związał z Instytutem Fizyki Doświadczalnej tegoż Uniwersytetu. Jego pierwsza naukowa publikacja dotyczyła adsorpcji germanu na wolframie i ukazała się w 1963 roku. W 1967 roku mgr Tadeusz Radoń obronił pracę doktorską. W latach 1972 – 1984 współpracował z grupą prof. Christiana Kleinta (zdjęcie poniżej) – prekursora metody badań emisji fotopolowej – z Uniwersytetu w Lipsku. Znaczącym osiągnięciem uzyskanym w ramach tej współpracy było otrzymanie wyników eksperymentalnych odzwierciedlających obliczenia teoretyczne struktury pasmowej badanych metali. W strukturze pasmowej grupa prof. Radonia znalazła przejścia optyczne, które zmierzone zostały równocześnie z wielu kierunków krystalograficznych emitera polowego. W ramach współpracy z Lipskiem wykonane zostały pierwsze pomiary z pojedynczych ścian mikrokryształu. Na podstawie tych pomiarów oraz ich porównania z obliczeniami teoretycznymi ujawniono 11 przejść optycznych otrzymanych z kierunku <111> wolframu. Wyniki te dobrze wpisały się w ówczesny stan wiedzy na temat struktury pasmowej powyżej i poniżej poziomu Fermiego.
Doktor Tadeusz Radoń w 1981 roku obronił rozprawę habilitacyjną, która następnie została wyróżniona nagrodą ministra. W latach 1981 – 1984 pełnił funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Fizyki Doświadczalnej ds. dydaktycznych. W latach 1984 – 1987 był prodziekanem Wydziału Matematyki Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 1987 – 1991 pełnił funkcję zastępcy Dyrektora Instytutu Fizyki Doświadczalnej ds. ogólnych. Od 1985 roku kierował Zakładem Spektroskopii Emisji Polowej, który wyodrębnił się z kierowanego przez prof. Zbigniewa Sidorskiego Zakładu Fizyki Ogólnej. Zakład Spektroskopii Emisji Polowej objął pracowników, których łączyła metoda badawcza wykorzystująca emisję polową elektronów do badania adsorpcji, dyfuzji oraz energii elektronów. Skład tego Zakładu stanowili początkowo dr Jan Żebrowski, dr Józef Wysocki, dr Czesław Workowski oraz – jako pracownik naukowo-techniczny – mgr Stanisław Jaskółka. W kwietniu 1993 roku Tadeusz Radoń objął stanowisko profesora nadzwyczajnego.
Po roku 1995 prof. Radoń zainteresował się wpływem temperatury i gazów resztkowych na fotopolową emisję. Jego prace w tym zakresie pozwoliły na dokładną interpretację wyników i ocenę warunków próżniowych. Prowadził badania nad własnościami tytanu, pierwiastka o szerokich zastosowaniach technologicznych, wykazujący w szczególności dużą zdolność absorbcji gazów. Kryształ tytanu wyhodowany został na wolframowym emiterze polowym. Badania te prowadzone były wraz z doktorantem Piotrem Hądzlem, który w 2000 roku obronił pracę doktorską zatytułowaną „Przejścia optyczne w strukturze objętościowej (0001) tytanu. Gęstość stanów powierzchniowych na ściance (0001) tytanu”. W ramach tych badań wyznaczono energię stanów powierzchniowych dobrze zgadzającą się z obliczeniami teoretycznymi. Podobną zgodność uzyskano także dla kryształu tantalu. Prof. Radoń wraz ze swoimi współpracownikami wyjaśnił obserwowane od 1973 roku wahania prądu fotopolowej emisji jako efekt rozmiarowy. Tematem tym zajmował się jeszcze długo. Jego ostatnia praca opublikowana w 2010 roku w Acta Physica Polonica A, zatytułowana „Size effect in photofield emission”, dotyczyła tego zagadnienia. Ważnym osiągnięciem grupy badawczej prof. Radonia było obniżenie wartości termoprądu towarzyszącemu fotoemisji poprzez zastosowanie oświetlania próbki przerywanym światłem laserowym. Zwiększenie częstotliwości przerywania oświetlenia obniżyło poziom szumów fotoprądu, co umożliwiło wyznaczenie stanów powierzchniowych znajdujących się poniżej poziomu Fermiego. Pokazanie tego eksperymentalnie było znacznym osiągnieciem naukowym.
Tadeusz Radoń pracował w Instytucie Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Wrocławskiego do 2000 roku. Emerytura nie zakończyła jego aktywności naukowej. Ostatnią swoją pracę naukową opublikował w 2010 roku. Był autorem łącznie 44 publikacji naukowych. Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz Medalem Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego wkład w rozwój nauki polskiej nie zostanie zapomniany.
Profesor uwielbiał kontakt z przyrodą, którą kontemplował w czasie górskich wycieczek. Interesował się ornitologią, a także muzyką poważną – często bywał w operze lub filharmonii. Przez współpracowników i studentów zapamiętany zostanie nie tylko jako wybitny naukowiec, ale również osoba pełna optymizmu, zawsze pogodna chętna do rozmowy i pomocy.
Tekst przygotowany na podstawie:
- Markowski L. (red.), 2019, 50 lat Instytutu Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Wrocławskiego 1969-2019. Księga jubileuszowa. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław.
- Galasiewicz Z.M. (red.), 1995, Fizyka wrocławska 1945–1995. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
- Wspomnienia rodziny prof. Tadeusza Radonia.
