Zanieczyszczenie światłem w Polsce
W 2022 roku nie było w Polsce miejsca, które można byłoby uznać za wolne od zanieczyszczenia światłem. Aż 58% ludności Polski nie ma szans by dostrzec Drogę Mleczną, a dla 20% populacji kraju nocne niebo jest tak jasne, że wzrok nie może przejść w tryb widzenia skotopowego (nocnego). Problem zanieczyszczenia światłem dotyczy nas wszystkich, choć zdecydowana większość społeczeństwa nie jest tego nawet świadoma.
Najnowszy raport przygotowany przez Light Pollution Think Tank (LPTT), w skład którego wchodzi pracownik naszego Wydziału – dr Sylwester Kołomański, to pierwszy dokument w Polsce, który kompleksowo diagnozuje stopień zanieczyszczenia światłem w naszym kraju (stan na koniec 2022 roku). Jego podstawą są wskaźniki ilościowe mówiące o ilości światła emitowanego w kosmos oraz o jasności nocnego nieba, rozświetlonego nadmiernym oświetleniem. Integralną częścią raportu jest analiza rozwiązań prawnych mogących służyć przeciwdziałaniu zanieczyszczeniu światłem oraz zestawienie działań polskich instytucji, organizacji i samorządów badających i chroniących naturalne środowisko nocy.
W raporcie wykazano, że zanieczyszczenie światłem:
- jest w Polsce powszechne i nasila się. Znajduje to potwierdzenie w ilości światła emitowanego w niebo (w 2022 roku było go najwięcej w historii pomiarów, o 6% więcej niż w dekadzie 2012–2021) oraz w jasności nocnego nieba (w 2022 roku było ono średnio 147% jaśniejsze niż niebo naturalne; w miastach kilka tysięcy razy jaśniejsze);
- wywiera silną presję na zdrowie ludzi i środowisko naturalne. W 2022 roku niebo skażone nadmiernym światłem znajdowało się nad głowami wszystkich Polek i Polaków, a dla 20% z nich było zbyt jasne, aby poczuli że nastała prawdziwa noc. Zagrożenie stwierdzono także dla parków narodowych, zwłaszcza sąsiadujących z aglomeracjami;
- nie jest interpretowane w polskim systemie prawnym jako zagrożenie. Obowiązujące w 2022 roku przepisy albo nie odzwierciedlały problemu nadmiarowego światła, albo ograniczały się jedynie do rekomendacji i zaleceń, które nie były obligatoryjne. Ochrona naturalnej nocy miała charakter nieformalny i wynikała z działań oddolnych;
- nie jest monitorowane przez żadną z państwowych służb. W 2022 roku obserwacje nadmiarowego światła w Polsce były wykonywane przez uczelnie i instytucje naukowe oraz organizacje pozarządowe.
Niska świadomość społeczna zanieczyszczenia światłem w połączeniu z niekontrolowanym rozświetleniem nocy, każą przypuszczać, że diagnozowany problem będzie się nasilał. Prawdopodobnie także za przyczyną masowej modernizacji oświetlenia publicznego – pożądanego, ale często bezrefleksyjnego montowania oświetlania typu LED.
W związku z powyższym zespół ekspertów Light Pollution Think Tank rekomenduje najpilniejsze działania:
- uwzględnienie światła w definicji emisji, a co za tym idzie, przypisanie mu norm emisji w zgodzie ze współczesnym stanem wiedzy naukowej na temat negatywnych skutków zanieczyszczenia światłem; uściślenie i wdrożenie norm techniczno-budowlanych jako obowiązujące prawo;
- opracowanie i wdrożenie krajowej polityki zrównoważonego oświetlenia, która racjonalizowałaby użytkowanie publicznych i prywatnych instalacji oświetleniowych, a przez to redukowała zanieczyszczenie światłem w gminach nim dotkniętych i zachowywała od degradacji naturalne środowisko nocy, tam gdzie jest ono jeszcze stosunkowo mało zaburzone.
Raport powstał w ramach projektu „Light Pollution Think Tank – LPTT” (link).
